Mavi Vatan doktrini nedir, niçin tartışılıyor?

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Milletvekili Namık Tan’ın, 27 Temmuz’da Meclis’te yaptığı konuşmada Mavi Vatan doktrini olarak bilinen dış politika stratejisini “masal” olarak değerlendirmesinin ardından çıkan tartışmalar devam ediyor.

Emekli Büyükelçi Tan, Somali Tezkeresi görüşmeleri sırasında Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) dış politikasını eleştirerek şu ifadeleri kullanmıştı..

-(CHP) Milletvekili Namık Tan: “Osmanlı’yı ihya hayalleri kurdu; sınır ötesi harekâtlarla yetinmedi, denizaşırı maceralara yeltendi. Bir ara tutturduğu Mavi Vatan masalından, o da koşulların zorlamasıyla, yani ekonominin iflası kapıya dayanınca, neyse ki oldukça çabuk yüz geri etti.”

AKP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik, 28 Temmuz’da Tan’ın ifadelerini “kabul edilemez, sorumsuz ve yakışıksız” olarak değerlendirdi.

–AKP Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Ömer Çelik: “Bu, Türkiye’nin milli siyasetine karşı Yunanistan’ın sözde tezlerine destek veren, siyasi pusulasını kaybetmiş bir yaklaşımdır”

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve TBMM Milli Savunma Komisyonu Başkanı Hulusi Akar da Namık Tan’ı eleştirdi.

30 Temmuz’da AKP Genişletilmiş İl Başkanları Toplantısı’nda konuşan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Tan’ın Mavi Vatan açıklamalarını “sorumsuzluk, şuursuzluk” ve “gaflet” diyerek eleştirdi.

Erdoğan: “Ana vatanımızın ayrılmaz bir parçası olan, Mavi Vatanımıza sahip çıkma noktasında en küçük bir geri adım atmayacağız. Bunu böyle bilsinler. Türkiye’nin ve Kıbrıs Türklerinin hakkını sonuna kadar savunmaya devam edeceğiz.”

Tan’ın açıklamalarına CHP içinden de tepki geldi.

–CHP Genel Başkan Yardımcısı Yankı Bağcıoğlu: “Mavi Vatan kavramı; Türkiye Cumhuriyeti’nin denizlerdeki hak, alaka ve menfaatlerinin somutlaşmış bir ifadesidir…. Mavi Vatan konseptini anlatmak, açıklamak, öğretmek ve savunmak bir Türk amirali olarak benim görevimdir”

Tartışmaların ardından CHP yetkilileri pazartesi günü “Mavi Vatan” gündemiyle toplandı.. Toplantının ardından düzenlenen basın toplantısında partinin Mavi Vatan doktrinine yaklaşımı açıklandı.

–CHP Parti Sözcüsü Deniz Yücel: “CHP, uluslararası hukuktan doğan haklar çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti’nin denizlerdeki meşru hak ve menfaatlerinin korunmasının her zaman savunucusu olmuştur. Bizim için Mavi Vatan; Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz’deki meşru çıkarlarımızdan bir adım bile geri atmamaktır. CHP, onlarca yılın emeğine dayanan Mavi Vatan uygulamalarının takipçisidir..

İktidar Mavi Vatan doktrinini sadece seçim dönemlerinde hatırlıyor ve iç politika malzemesi olarak kullanıyor..

Namık Tan’ın son derece yerinde tespitler ve tanımlamalar içeren konuşmanın bir bölümü, adeta cımbızlanarak iktidara yakın sosyal medya üzerinden bir linç kampanyası başlatılmıştır”

Doğu Akdeniz stratejisinin temeli

Tartışmanın odağındaki Mavi Vatan doktrini, Türkiye’nin karasularındaki haklarının en az kara sınırları kadar önemli olduğu argümanına dayanıyor.

Mavi Vatan kavramını ilk ortaya atan kişi emekli tümamiral Cem Gürdeniz.

Gürdeniz’in ilk kez 2006 yılında kullandığı kavrama son şeklini veren kişi ise müstafi tümamiral ve akademisyen Cihat Yaycı.

Gürdeniz ve Yaycı, Türkiye’nin çevresindeki denizlerde 462 bin kilometrekarelik bir alanın uluslararası hukuk çerçevesinde Ankara’nın yetki alanında olması gerektiğini savunuyor. Bunun siyasi, ekonomik, askeri ve enerji alanındaki etkilerine vurgu yapıyorlar.

Bazı uzmanlara göre Türkiye’nin son yıllarda Doğu Akdeniz’deki diplomatik ve askeri girişimlerinin temelinde Mavi Vatan doktrininin esasları yatıyor.

Ancak bu stratejinin Irak, Somali, Katar ve Libya’yı da içine alan geniş bir alanda, sadece denizlerde değil karada da uygulandığı yorumları da yapılıyor.

Türkiye ile Libya arasında 2019’da imzalanan deniz yetki alanlarının belirlenmesi anlaşması, Mavi Vatan doktrininin somut adımlarından biri olarak görülüyor.

Türkiye’nin son yıllarda artan sınır ötesi varlığı ve askeri üslerinin de bu strateji ile uyumlu olduğuna işaret ediliyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan da konuşmalarında zaman zaman “Mavi Vatan” kavramını kullanıyor.

Mavi Vatan doktrinini, Türkiye’nin dış politikasında diplomasinin etkisini azalttığı ve militerleşmeyi ön plana çıkarttığı gerekçesiyle eleştirenler de var.