Üç profesör, sömürge sonrası zenginlik üzerine yaptıkları çalışmalardan dolayı Nobel ekonomi ödülünü kazandı

İngiltere doğumlu Simon Johnson ve James A. Robinson ile Türk asıllı Amerikalı Daron Acemoğlu 810.000 sterlinlik ödülü paylaştı

Bu yılki Nobel Ekonomi Ödülü’ne, sömürgecilerin getirdiği siyasi ve ekonomik sistemlerin bir ülkenin bugün zengin mi yoksa fakir mi olduğunu nasıl belirleyebileceğini ortaya koyan çalışmalarından dolayı, aralarında iki İngiltere doğumlu akademisyenin de bulunduğu üç ABD’li profesör layık görüldü.

Türk asıllı Amerikalı Daron Acemoğlu, Sheffield doğumlu Simon Johnson ve İngiliz James A. Robinson’ın yaptığı açıklama, Avrupalı göçmenlerin uzun vadeli yararına kurulan kapsayıcı kurumların uzun vadede daha müreffeh toplumlarla sonuçlandığını öne sürüyor.

Ancak, yerli halkı sömürme ve sömürgecilerin çıkarı için kaynakları sömürme amacı taşıyan ülkelerde, etkinin zararlı olduğunu ve çok daha fakir toplumlar ortaya çıktığını, bazı ülkelerin düşük ekonomik büyüme döngülerine hapsolduğunu gördüler.

–Nobel ödülü duyurusunda, “Ödül sahipleri bunun talihin tersine dönmesine yol açtığını gösterdi. Sömürgeleştirildikleri dönemde nispeten zengin olan yerler artık en fakir yerler arasında yer alıyor .

Bu, bir zamanlar zengin olan eski kolonilerin şimdi neden fakir olduğunun ve tam tersinin önemli bir nedenidir,” diye ekledi. “Bu göreceli refahın tersine dönmesi tarihsel olarak benzersizdir. Dünyanın sömürgeleştirilmemiş kısımlarına bakarsak, talihte herhangi bir tersine dönme bulamayız.”

–Ödül kazananlardan biri olarak adlandırıldıktan sonra bir basın toplantısında konuşan Acemoğlu, “Sömürgeciliğin iyi mi kötü mü olduğunu sormaktan ziyade, farklı sömürge stratejilerinin zaman içinde devam eden farklı kurumsal kalıplara yol açtığını belirtiyoruz. Genel olarak konuşursak, yaptığımız iş demokrasiyi destekliyor.” .

Acemoğlu, Çin’in son dönemde yüksek teknoloji sektörlerinde elde ettiği başarının, vardıkları sonuçlara bir miktar meydan okuduğunu ancak “Bizim iddiamız, bu tür otoriter büyümelerin genellikle daha istikrarsız olduğu yönünde” dedi.

Hakimlerin dikkatini çeken araştırmalardan biri, Meksika ve ABD’nin sömürgeleştirmeden bu yana zıt kaderlerini kapsıyordu. İspanya, 16. yüzyılda Meksika’nın Aztek imparatorluğunu yağmalamak için baskıyı kullanırken, kuzeydeki daha az yoğun nüfuslu topraklar, ABD’ye daha fazla yerleşimci çekerek daha demokratik bir hükümet sistemine yol açtı.

Meksika’nın kurulduğu bölge, sömürge döneminde ABD’den daha zenginken, bugün ABD daha müreffeh.

Ancak akademisyenler, bir ülke “miras aldığı kurumlardan kurtulup demokrasi ve hukukun üstünlüğünü kurabilirse” sömürgeleştirmenin etkilerinin tersine çevrilebileceğini söyledi. Uzun vadede, bu değişiklikler aynı zamanda yoksulluğun azalmasına da yol açar.

Üç akademisyen, 11 milyon İsveç kronu (810.000 £) nakit para ödülü ve bir altın madalya ile birlikte ödülü paylaşacak.

Orijinal Nobel ödüllerinden onlarca yıl sonra, 1960’larda kurulan ödül, Alfred Nobel’in anısına ekonomi bilimleri alanındaki Sveriges Riksbank ödülü olarak biliniyor .

–Ekonomi bilimleri ödülü komitesi başkanı Jakob Svensson, “Ülkeler arasındaki gelir farklılıklarını azaltmak, zamanımızın en büyük zorluklarından biridir. Ödül sahipleri, bunu başarmak için toplumsal kurumların önemini gösterdiler.”

57 yaşındaki Acemoğlu ve 61 yaşındaki Johnson, ikisi de ABD’deki Cambridge’deki Massachusetts Teknoloji Enstitüsü’nde profesör. Birlikte geçen yıl Güç ve İlerleme: Teknoloji ve Refah Üzerindeki Bin Yıllık Mücadelemiz adlı bir kitabın ortak yazarlığını yaptılar.

Johnson’ın ayrıca Mart 2007’den Ağustos 2008’e kadar Uluslararası Para Fonu’nda kısa bir süre görev yaptığı biliniyor.

Chicago Üniversitesi’nde profesör olan 64 yaşındaki Robinson, Acemoğlu ile birlikte 2012 yılında ilk kez yayımlanan – Uluslar Neden Çöker: Güç, Refah ve Yoksulluğun Kökenleri – adlı bir kitap yazdı.